Pluripotent Kök Hücre
Pluripotent kök hücre, Pluripotent, gelişen bir embriyo'nun erken aşamalarında olan, canlıyı yaratan özelleşmiş tüm hücre çeşitlerine dönüşebilme yeteneğindeki şimdilik farklılaşmamış hücreleri tanımlayan bir deyimdir. Totipotent hücrelerin soyundan gelen pluripotent hücreler, blastokistin iç hücre kütlesinde yer alırlar ve üç germ tabakasına buna bağlı olarak ileride canlıyı oluşturacak tüm hücre ve doku tiplerine kaynaklık yaparlar.
Beden dokularının yanında, gebeliği destekleyici birtakım embriyo dışı dokuları da oluşturmaktadırlar. Fakat, plasenta benzeri trofoblast orijinli embriyo harici dokulara dönüşemediklerinden totipotent hücrelerin aksine, tek başlarına bir kişi oluşturamazlar.
Teoride in vitro ortamda sonsuza dek kendilerini yenileyebilen bu hücreler özelleşmiş olan hücre tiplerine farklılaştıkça pluripotent nitelikleri ve kendisini yenileme kapasiteleri kaybolur. Pluripotent hücrelerin esas kaynağı embriyodur ancak farklılaşmış hücrelerden de laboratuvarda değişik yollarla indüklenmiş yani programlanmış pluripotent kök hücreler elde edilebilmektedir. İlk olarak 2006 senesinde Takahashi ve Yamanaka retroviral transfeksiyon yoluyla aktardıkları 4 genin farelerde fibroblastların pluripotent duruma getirdiğini bildirmişlerdir.
Kök hücrelerin özellikleri nelerdir?- Artma
- Kendisini yineleme ve sürdürme
- Farklılaşmış dokulara has hücreleri oluşturabilme
- Hasar görmüş dokuyu onarabilme becerilerine sahip hücrelerdir.
Genel tanımlar: Kök hücreler değişme kapasitelerine yönelik ya da elde edildikleri kaynağa yönelik sınıflandırılabilir. - Totipotent Kök Hücre: Embriyon ve plasenta benzeri embriyon olmayan hücrelere dönüşebilen kök hücrelerdirler. Fertilize yumurta bunun için bir örnektir.
- Pluripotent Kök Hücre: Tüm embriyon hücrelere dönüşebilen fakat " totipotent " ve non-embriyojenik hücrelere dönüşemeyen hücrelerdir
- Multipotent Kök Hücre: Özelleşmiş hücre toplulukları oluşturulabilen kök hücrelerdir
- Projenitör Kök Hücre: Tek tip kök hücre tipi oluşturabilirler
Elde edildikleri kaynağa yönelik sınıflandırmaları
Embriyonik Kök Hücre (EKH): Embriyondan meydana iştirak eden ve çoğu hücre dizilerini oluşturabilen hücredir.
Yetişkin Kök Hücre: Yetişkin tip kök hücreler çok dokuda yer alan hücrelerdir. Şunlar içinde kemik iliği, kan, kornea, retina, beyin, çizgili adale, karaciğer, deri, gastrointestinal sistem ve pankreas sayılır.
Kök hücre plastisitesi nedir? (Stem Cell Plasticity)
Yetişkin kök hücrelerin değişik dokulara ilişkin hücrelere dönüşebilme oranlarına " kök hücre plastisitesi " denir. Kök hücrelerin farklı dokulara farklılaşması birden çok mekanizma ile yorumlanabilir. Mesela bir dokuya ilişkin kök hücreler uyumlu koşullar sağlanırsa değişik bir dokuya ilişkin hücreleri oluşturabilir ya da ilkel bir hücreye gerileyebilir ve buradan farklılaşarak başka bir dokuya ilişkin kök hücreye dönüşebilir. Canlıyı yaratan tüm hücre tiplerine dönüşebilme yeteneği olan hücrelere pluripotent hücre denir. Mesela embriyonik kök hücreler pluripotent hücrelerdir. Normal koşullarda pluripotent olmayan hücre laboratuvar şartlarında bu özelliğin daha sonradan kazandırılması başka bir deyişle tekrar programlanması ile oluşturulan hücreler indüklenmiş pluripotent kök hücre olarak tanımlanmaktadır. Bu hücreler rejeneratif tıp alanında önünde etik önler var olan emriyonik kök hücre yerine geçebilen tek kaynak olarak kullanılabilmektedir. Canlıdaki tüm hücre tiplerine dönüşebilme yetenekleri olan bu hücreler tamiri olmayan hücre hasarlarının sebep olduğu hastalıkların rehabilitasyonunda kullanılabilme imkânı sunmaktadır.
21.01.2024 10:52:56
Pluripotent Kök Hücre ile ilgili bu madde bir taslaktır. Madde içeriğini geliştirerek Herkese açık dizin kaynağımıza katkıda bulunabilirsiniz. Sayfayı Düzenle
|