Lupus İçin Kök Hücre Tedavisi (Hematopoietik Kök Hücre Nakli) Nasıl Uygulanıyor?
Lupus (Sistemik Lupus Eritematozus) için kök hücre tedavisi, özellikle standart tedavilere yanıt vermeyen şiddetli lupus vakalarında kullanılan ileri bir tedavi yöntemidir. Bu tedavi, otoimmün tepkiyi "sıfırlamak" amacıyla bağışıklık sistemini yeniden oluşturmayı hedefler. İşlem genellikle otolog (kişinin kendi kök hücreleri) nakil şeklinde uygulanır ve aşağıdaki aşamalardan oluşur:
1. Hasta Seçimi ve Değerlendirme
- Bu tedavi genellikle birden fazla immünosupresif ilaca (örn. siklosporin, mikofenolat) dirençli, hayati organ tutulumu (böbrek, kalp, akciğer) olan şiddetli lupus hastalarına önerilir.
- Hastanın genel sağlık durumu, organ fonksiyonları ve enfeksiyon riski detaylı şekilde değerlendirilir.
2. Kök Hücre Toplanması (Mobilizasyon ve Aferez)
- Hastanın kemik iliğinden kök hücrelerin kana geçmesi için "mobilizasyon" yapılır. Genellikle büyüme faktörleri (G-CSF) ve bazen kemoterapi ilaçları kullanılır.
- Kana karışan kök hücreler, aferez adı verilen özel bir makine ile toplanır. Bu işlem damar yoluyla yapılır ve birkaç saat sürebilir.
- Toplanan kök hücreler dondurularak saklanır.
3. Kondisyonlama (Hazırlık) Tedavisi
- Hastaya, mevcut otoimmün hücreleri ve anormal bağışıklık sistemi hücrelerini yok etmek için yüksek doz kemoterapi ve/veya radyoterapi uygulanır. Bu aşama, bağışıklık sistemini baskılayarak nakil için "boş bir sayfa" oluşturur.
- Bu süreç hastayı enfeksiyonlara karşı savunmasız bırakabilir, bu nedenle steril koşullarda izolasyon gerekebilir.
4. Kök Hücre Nakli
- Dondurulmuş kök hücreler çözülür ve damar yoluyla (transfüzyon gibi) hastaya geri verilir. Bu işlem genellikle birkaç saat içinde tamamlanır.
- Nakledilen kök hücreler kemik iliğine yerleşerek yeni, sağlıklı bir bağışıklık sistemi oluşturmaya başlar.
5. İyileşme ve Nötropeni Dönemi
- Nakil sonrası 2-4 hafta boyunca hasta, kök hücrelerin kemik iliğinde yerleşip yeni kan hücreleri üretmeye başlaması için hastanede kalır.
- Bu dönemde beyaz kan hücreleri (nötrofiller) çok düşük seviyelerdedir, bu da ciddi enfeksiyon riski taşır. Antibiyotik, antiviral ve antifungal ilaçlarla koruma sağlanır.
- Kan ve trombosit transfüzyonları gerekebilir.
6. Takip ve İyileşme
- Hasta taburcu olduktan sonra düzenli kontrollerle takip edilir. Yeni bağışıklık sisteminin lupusu tetiklemeden çalışıp çalışmadığı izlenir.
- Başarılı nakillerde, hastalık aktivitesinde belirgin azalma veya remisyon (hastalık belirtilerinin kaybolması) görülebilir. Ancak nüks (tekrarlama) riski her zaman vardır.
Önemli Noktalar:
- Bu tedavi ciddi riskler (enfeksiyon, organ toksisitesi, ölüm) taşır ve sadece özel merkezlerde deneyimli ekipler tarafından uygulanır.
- Otolog nakilde, hastanın kendi hücreleri kullanıldığı için graft-versus-host hastalığı (nakil edilen hücrelerin alıcıyı reddetmesi) riski düşüktür.
- Allojenik (başka bir vericiden) kök hücre nakli lupus için deneysel aşamadadır ve daha az yaygındır.
- Uzun vadeli başarı oranları değişken olmakla birlikte, umut verici sonuçlar bildirilmiştir. Bazı hastalarda ilaçsız remisyon sağlanabilmektedir.
Lupus için kök hücre tedavisi, zorlu bir süreç olmasına rağmen, dirençli vakalarda önemli bir tedavi seçeneği sunmaktadır. Karar vermeden önce riskler ve faydalar detaylı şekilde doktorunuzla konuşulmalıdır. |
