Canlı hücrelerin nesillerini devam ettirebilmek amacıyla kendilerine benzer yeni hücreler meydana getirmelerine hücre bölünmesi denir. Hücre bölünmesi, büyüme, çoğalma ve gelişme için hayatın kaçınılmaz bir olayıdır. Hem eşeyli hem de eşeysiz çoğalmanın gerçekleşmesini sağlayan temel olay hücre bölünmesidir.

Belli bir büyüme dönemini tamamlayan hücreler bölünerek çoğalırlar. Ancak bazı hücreler, bitkilerin değişmez doku hücreleri ile hayvanların sinir ve kas hücreleri, bölünmez. Hücreler genellikle oval olup, küreye benzer bir şekle sahiptir. Bu nedenle hem hacim hem de alanları bulunur. Hacim sitoplazmadan, alan ise hücre zarından oluşur. Hücre büyüdükçe yarıçapları artar. İki arasındaki artışın farkı çok fazla olduğundan belli bir değerden itibaren hücre zarı, fazla büyüyen sitoplazmanın ihtiyaçlarını karşılayamaz duruma gelir. İşte o an, hücre bölünme sinyali alarak bölünür ve hacim küçülmüş veya alan büyümüş olur. Bu durum, amipler üzerindeki deneylerle kanıtlanmıştır. Aynı süre içerisinde herhangi bir işleme tabi olmayan kontrol amipleri ise tam 65 defa bölünmüştür.

Hücre bölünmesinin temel sebebi çekirdek-yüzey oranının büyümesidir. Hücrede bölünme emri, çekirdekte bulunan DNA molekülü tarafından verilir. Hücreler DNA'nın emri dışında kontrolsüz şekilde bölünürse kanserli dokular meydana gelir. Hücre, yüzeyini artırmak ve hacmini azaltmak için bölünür. Hücre bölünme büyüklüğüne ulaştığında çekirdek bölünme emrini vermezse hücre parçalanır.

Çok hücreli canlılarda hücre bölünmesi bazı hücrelerde yavaş, bazı hücrelerde hızlı gerçekleşirken bazı hücrelerde belli bir dönemden sonra hiç bölünmez. İnsanlarda deri, kan ve bağırsak hücreleri hızlı, kas hücreleri ise yavaş bölünürken sinir ve retina hücreleri de belli bir yaştan sonra hiç bölünmez. Hücre bölünmesindeki amaç, canlılarda üremeyi ve büyümeyi sağlamaktır. Tek hücreli canlılarda hücre bölünmesinin amacı çoğalmayı sağlamaktır.

Çok hücreli canlılarda hücre bölünmesinin amacı, yıpranan dokuların onarılmasını, doku, organ ve sistemlerin büyüyüp gelişmesini ve ölen hücrelerin yerine yenilerinin gelmesini sağlamaktır. Ayrıca, bazı çok hücreli canlılarda sperm ve yumurta hücrelerinin meydana gelmesi hücre bölünmesi sayesinde gerçekleşir.

Hücre bölünmesi, mitoz ve mayoz olmak üzere iki ana türe ayrılır:

Hücre bölünmesi, canlıların yaşam döngüsünde temel bir rol oynar. Bu süreç, organizmaların büyümesini, gelişmesini ve nesillerini devam ettirmesini sağlar. Ayrıca, hücre bölünmesi sayesinde dokular yenilenir ve hasar gören bölgeler onarılır. Hücre bölünmesinin düzgün bir şekilde işlemesi, organizmanın sağlığını ve bütünlüğünü korumada kritik öneme sahiptir.